Een gesprek tussen ervaringsdeskundige Natasja Wijling en Xander Bakker

Even voorstellen

Tegenover mij zit Xander Bakker, zelfstandig plastisch chirurg bij FlexClinics in Utrecht. Een rustige en charismatische man die op mij overkomt als mensen-mens en niet als arts-patient-mens. Je voelt je direct op je gemak.
In zijn 'spreekkamer', die meer voelt als een sereen ingerichte, relaxte woonkamer met uitzicht over de weilanden, mag ik hem het (operatie)hemd van het lijf vragen. Die kans laat ik uiteraard niet onbenut!

Xander, wie is Xander Bakker? Stel je eens even voor.

Nou, ik ben dus Xander Bakker, en ik ben sinds 2005 werkzaam als plastisch chirurg. Ik was toen 36 jaar. Na zes jaar de basisopleiding geneeskunde te hebben gestudeerd had ik 3,5 jaar wachttijd voordat ik mijn specialisatie tot plastisch chirurg kon starten. Voor die studie waren destijds maar zeven plekken per jaar beschikbaar in Nederland, waarvoor zich jaarlijks zo'n 400 tot 500 basisartsen aanmelden.
De specialisatie tot plastisch chirurg duurt tevens zes jaar. Maar zoals zovelen deed ik, door andere activiteiten naast mijn opleiding, iets langer over de gehele studieduur.
Daarna moet je een CV opbouwen met een aantal jaren werk- en onderzoekservaring. Ik heb een schat aan werkervaring opgedaan bij diverse ziekenhuizen en klinieken, zoals in het Radboud ziekenhuis in Nijmegen, in ziekenhuizen in Twente en de Achterhoek, bij de Veldhuis Kliniek in Enschede en in het Boerhaave Medisch Centrum in Amsterdam. Sinds oktober 2021 ben ik zelfstandig plastisch chirurg bij FlexClinics in Utrecht.

Klinkt indrukwekkend, maar waarom de keuze voor plastische chirurgie?
Dat is een leuke vraag!
Ik kan mij nog goed herinneren dat ik, toen ik nog een jongetje van 13 jaar was, keek naar een televisieprogramma met professor Van der Meulen, hoogleraar plastische chirurgie aan het Erasmus (toenmalig Dijkzicht) in Rotterdam. Hij vertelde daarin over craniofaciale chirurgie bij kinderen (aandoeningen aan schedel en gezicht). Dat vond ik zo magisch!
Toen voelde ik direct zoiets van ‘Nu weet ik het, dat wil ik later gaan doen!’ Dat creatieve, het bouwen aan een lichaam, vond ik fascinerend. Ik kon wezenlijk iets voor anderen betekenen met betrekking tot functieherstel, en zo bijdragen aan iemands functioneren en welzijn.

Daarna heb ik mij ook toegelegd op borstreconstructies, artrose, ongelukken aan handen, huidkanker en cosmetiek. Die cosmetische chirurgie nam toen nog maar 10-15% van het werk in beslag. De laatste jaren neemt de vraag daarnaar steeds verder toe. De houding ten opzichte van plastische chirurgie verandert: vroeger was iets aan je lichaam veranderen of verbeteren not done. Inmiddels denkt men daar anders over, en ik heb mij nu dan ook volledig toegelegd op de cosmetische/plastische chirurgie.

Ik vind het heel fijn om mensen met een operatie te kunnen helpen met delen van hun lichaam waar ze zelf niet zoveel aan kunnen doen, zodat ze létterlijk, maar ook figuurlijk, weer lekkerder in hun vel zitten en verder kunnen met hun leven.

Ik zit hier uiteraard namens de leden van de NVOO. Wat kan jij betekenen voor mensen die door veel gewichtsverlies te kampen hebben met de lichamelijke gevolgen daarvan?

Door de ontwikkelingen in de obesitaschirurgie neemt het aantal mensen toe die als gevolg van groot gewichtsverlies hinder ondervindt van huidoverschot op bijna alle delen van het lichaam.
Bij vrouwen zijn is dat voornamelijk bij de borsten, buik, benen, armen, rug en billen.
Zij ondervinden niet alleen emotioneel en cosmetisch hinder daarvan maar ook functioneel: de huidplooien kunnen gaan schuren, er kunnen smetplekken tussen ontstaan, en dit kan wonden en infecties opleveren. Het is lastig om het huidoverschot goed schoon en droog te houden. Daarnaast is overtollige huid vaak moeilijk te verbergen met kleding, of is het überhaupt moeilijk om goed passende kleding te kunnen vinden. En, last but not least, vaak overheerst schaamtegevoel als iemand zichzelf in de spiegel ziet na een immense afvalstrijd. Het getal op de weegschaal komt dan niet overeen met wat iemand in de spiegel ziet.
Door de onvolkomenheden te corrigeren kan ik dus een enorme bijdage leveren aan iemands welzijn en kwaliteit van leven.

Je spreekt voornamelijk over vrouwen, maar zie je ook mannen in je spreekkamer?

Jazeker! Ik zie een stuk minder mannen dan vrouwen, maar ze zijn er zeker. Zij ondervinden vaak hinder van huidoverschot op de buik, en in mindere mate bij de borsten.

Zijn er BMI voorwaarden voor plastische chirurgie na flink gewichtsverlies?

In zelfstandige klinieken en behandelcentra hanteren wij in Nederland een BMI-bovengrens van 35. Daarboven is het operatierisico te groot met betrekking tot de anesthesie. Het liefst zien wij mensen met een BMI tussen de 25 en 30, waarbij de client minimaal één jaar stabiel op gewicht is.
Deze marge houden we enerzijds aan omdat de kans op complicaties en infecties bij mensen boven een BMI van 35 hoger is, en anderzijds omdat binnen die marge de hoeveelheid onderhuids vet dat overblijft acceptabeler is, zodat het eindresultaat- de contouren- mooier zijn dan bij een hoger BMI.

Het jaar stabiel op gewicht zijn is ook tweeledig: als het gewicht te veel verandert is het is zonde van de operatie zelf, én de daarmee gepaard gaande kosten die de client veelal zelf moet dragen.

Kosten, ja... Nu we het daar toch over hebben, wat kost zo'n operatie eigenlijk?

Ja, dat is een goede vraag. Dit verschilt van arts tot arts én van client tot client, geen een lichaam is hetzelfde. De kosten hangen vooral af van de uitgebreidheid van de ‘werkzaamheden’ die verricht moeten worden. Maar gemiddeld kan je rekenen op zo'n €5.000,- per lichaamsdeel (bijvoorbeeld buik, borsten, armen, benen) inclusief intake, voorbereiding (denk aan speciale zeep, eiwitshakes voor én na de operatie), eventuele overnachting, compressiekleding en nacontrole.

Dat is een behoorlijk kostenplaatje, zeker als je alle lichaamsdelen zou willen aanpakken. Hoe sta je tegenover het beleid van de zorgverzekeraars met betrekking tot vergoeding?
Dit vind ik een lastige vraag. Enerzijds begrijp ik de zienswijze van de zorgverzekeraars, zij moeten natuurlijk op de portemonnee passen. Maar aan de andere kant ben ik van mening dat ze ook goed op individuele basis naar mensen moeten kijken. Heeft iemand last van een functionele beperking, of slechts van een cosmetische beperking?
Verminkingen worden veelal wel door de verzekeraar vergoed. Sommige cliënten die veel gewicht zijn verloren, zijn in mijn ogen écht wel te vergelijken met 'verminkt' door het huidoverschot. In dat kader vind ik dat de zorgverzekeraar dan wel zou moeten vergoeden.

Eigenlijk zijn dit soort operaties een logisch gevolg van een maagverkleiningstraject. De eerste stap in zo'n proces, de maagverkleining, wordt veelal wé l vergoed, maar er wordt onvoldoende nagedacht over de consequenties van een maagverkleining. Dan heb ik het zowel over de positieve gevolgen voor de medische kosten op lange termijn- patiënten worden over het algemeen gezien gezonder na een flinke gewichtsreductie waardoor ze minder kans hebben op diverse soorten kanker, en levenslang minder medicatie meer hoeven te gebruiken voor bijvoorbeeld hoge bloeddruk, cholesterol en diabetes- als ook de negatieve gevolgen voor de medische kosten op korte termijn- namelijk de plastisch chirurgische operaties.

Er zijn ook al studies bekend die aantonen dat mensen terug kunnen vallen op hun gewichtsverlies omdat ze worstelen met het overschot aan huid en de hinder die ze daardoor ondervinden. Sommige mensen komen liever weer aan omdat het vollere lichaam toen in ieder geval nog toonbaar was. We moeten met z’n allen de discussie aangaan tussen wat cosmetisch en wat medisch is. Gradaties en functionele problemen moeten daarin meegenomen worden.

Wel ben ik van mening dat de zorgverzekeraars daarbij moeten meegaan met het deskundig oordeel van de huisarts en/of plastisch chirurg. Ik had in mijn ziekenhuispraktijk twee secretaresses die een dagtaak hadden aan het aanvragen van vergoedingen en correspondentie met zorgverzekeraars. Of er waren cliënten die langs een verzekerings- of keuringsarts moesten om het oordeel van de huisarts of plastisch chirurg nog eens dunnetjes over te doen. Dit is bijzonder denigrerend voor cliënten die soms zelfs ten overstaan van meerdere personen in de ‘keuringscommissie’ uit de kleren moeten!

De belangenvereniging NVPC maakt zich hard voor vergoedingen en beoordelingsprocedures, maar zorgverzekeraars zijn moeilijk te bewegen en hiervoor is een lange adem nodig.

Denk je dat er verschil is in het verwachtingspatroon van mensen met veel gewichtsverlies in vergelijking met mensen die alleen vanuit cosmetisch oogpunt een operatie overwegen?
Bij cliënten die fors gewicht hebben verloren en daarna met overtollige huid blijven zitten, hoor ik vaak "Als ik maar van dat vel af ben, is het wel oké". Maar als ik het zo benader en dat aflever, ben ik zelf niet tevreden en uiteindelijk de client ook niet.
Ook bij deze categorie cliënten probeer ik cosmetisch het mooiste resultaat te leveren en niet alléen de functionele problemen op te lossen. Zij moeten hun hele leven verder met hun lichaam en daar blij mee zijn. Voor mij zijn mijn cliënten natuurlijk ook mijn visitekaartje, dus ik wil ze ook graag zo mooi mogelijk afleveren.

Zijn er extra uitdagingen of operatierisico’s bij mensen die fors veel gewicht zijn verloren?
Het zijn vaak grote ingrepen die je het beste in etappes kunt uitvoeren. De ene operatie heeft effect op de volgende operatie. De volgorde die je daarbij kiest, is van belang voor het uiteindelijke resultaat.
Een voorbeeld daarvan is lipofilling bij een borstcorrectie. Daarbij gebruik ik eigen vetweefsel uit de buik of benen om de borsten mee te vullen en te vormen. Dan is het verstandig om éérst de borsten te opereren, en dán pas de buik of de benen. Ik neem mijn cliënten mee in het stappenplan van de meest wenselijke volgorde. Ze hebben zelf vaak een prioriteitenlijstje gemaakt van de lichaamsdelen waar ze de meeste hinder aan ondervinden. Dat is natuurlijk logisch, maar dit staat niet altijd in de meest wenselijke volgorde voor de operaties. Wanneer meerdere operaties noodzakelijk of gewenst zijn is mijn uitgangspunt om samen, als partners, in gesprek te gaan om het plan uit te voeren.

Daarnaast is er bij mensen na een maagverkleining meer kans op infecties na een operatie. De wondgenezing is vaak trager dan normaal, dit komt bijvoorbeeld door vitaminegebrek. Voorheen zagen we vaak een verminderd wondherstel gedurende de eerste twee weken na de operatie.

Waarom worden bij sommige klinieken cliënten met een maagverkleining naar een ziekenhuis verwezen?
Dat is een kwestie van risico-inschatting. Zoals ik al zei, is de kans op infecties is bij deze categorie cliënten groter dan gebruikelijk, en dan zijn deze mensen in een kliniek minder goed te behandelen. Nu zie ik dit de laatste tijd gelukkig wel steeds minder voorkomen. Dit komt waarschijnlijk door technische vooruitgang van maagverkleinende operaties, en ook is de nazorg wat betreft begeleiding op het gebied van voeding en vitaminesuppletie beter geworden.
Met de juiste maatregelen, voorbereiding en nazorg voor de plastisch chirurgische operaties zie ik tegenwoordig minder problemen op dat gebied. In onze kliniek bereiden wij onze cliënten zorgvuldig voor op de operatie. Dit doen wij bijvoorbeeld middels het gebruik van speciale (antibacteriële) zeep in de weken vóor en na de operatie, aanvullende shakes voor een goede vitaminestatus naast het advies om voldoende eiwitten te eten, en het advies om aan je conditie te werken om spiermassa op te bouwen, wat kan helpen bij het herstel.

Tot slot, heb je een advies voor cliënten die een ingreep overwegen?
Lees je goed in, kijk uitvoerig naar welke artsen deze operaties vaak uitvoeren en zoek ervaringsdeskundigen die hun ervaringen wat betreft de resultaten met je kunnen delen. Besef tegelijkertijd wel dat ieder lichaam anders is. Plan een aantal vrijblijvende consulten bij verschillende artsen in, zodat je kunt vergelijken.

Realiseer je dat het vaak gaat om grote ingrepen waarbij het herstel lang duurt. Zes weken uit de running, of soms ook langer, is geen uitzondering. Je moet je mindset daarop afstemmen met betrekking tot je werk, privé leven, gezin en kinderen.
Bereid je goed voor op de operatie, houd je aan de voorschriften van je arts, zorg dat je in goede conditie bent, gezond eet en drinkt en weet wat je te wachten staat.

En heel belangrijk: maak de keuze voor een arts waarbij je je goed voelt!

Dit brengt ons aan het einde van dit interview.
Hartelijk dank voor dit gesprek Xander!